İNDİKATÖRLER NASIL YORUMLANIR?

30 oct. 2022

Herkese merhabalar… Umarım keyfiniz yerindedir..

İndikatör yorumlama kısaca, indikatörden indikatöre ve kişiden kişiye göre değişiklik gösteriyor. Ben kendi fikirlerimi basit bir strateji üzerinden giderek sizlere anlatmaya çalışacağım. Bu konuda çok fazla tecrübesi olmayan arkadaşlarımız için stratejiyi adım adım oluşturarak gitmek istedim. Olabildiğince objektif ve mantıklı olmasına özen gösterdim. Bunun yanı sıra sorabileceğinizi tahmin ettiğim soruları sorup cevaplamaya çalıştım. Analizi yaparken ek teyit oluşturması maksadıyla birkaç pratik indikatörden de bahsedeceğim. Elimden geldiğince çok fazla detaya değinmeye çalıştım. Bu yüzden biraz uzun bir yazı oldu. Umarım beklediğinize değen bir fikir yazısı olmuştur.

Hazırsanız başlayalım : )

1- PİYASAYI TANIMAK

Piyasayı tanımak istememizin en önemli sebebi piyasanın yapısına göre indikatör tercih etmemiz gerektiğindendir. Ben örnek olarak kripto para piyasasını tercih ettim. Bu piyasa volatil bir piyasa o yüzden indikatör tercihi yaparken hareketli ortalama ya da bundan kaynaklı indikatör tercih etmek bize avantaj sağlayacaktır. Piyasa volatil olmasına karşın zaman zaman yatay hareketler sergilediğini de görmekteyiz. Hem bu sebepten hem de ek teyit oluşturması açısından momentum kaynaklı indikatörde eklenebilir. Bende bir tane ekledim.

2- ZAMAN DİLİMİ

Ben örnek olarak orta vadeli bir analiz tercih ettim. Günlük ve haftalık zaman dilimlerinden daha düşük zaman dilimindeki işlemler, daha fazla tecrübe gerektiren işlemlerdir. Özellikle skalp işlemler, kaldıraçlı işlemler daha büyük risk unsurları barındırmalarından dolayı yeni başlayan arkadaşların belli bir tecrübeyi edindikten sonra düşünmelerini öneririm. Bunun yanı sıra zaman dilimi, seçtiğimiz indikatörün hesaplama yapacağı bar sayısıyla da yakından ilgilidir. Örneğin orta vadeli bir analiz yapabilmek için kullanacağım indikatör kaç bar hesaplaması yapmalıdır? Ve Neden?

3- İNDİKATÖR SEÇİMİ

İlk tercihim 50 barlık EMA (üstel hareketli ortalama).

Neden 50 bar? Neden EMA? Önce buna bir bakalım.
Her ne kadar kripto piyasası volatil bir piyasa olsa da yatay seyir hareketleri sergilediğini de görmekteyiz. Hareketli ortalama ya da bu kaynaktan türetilen indikatörler yatay piyasalarda hatalı sinyaller üretir. 50 bardan daha kısa, 20’lik 30’luk gibi bar hesaplaması yapan indikatörler bu durumda çok sık yukarı ve aşağı kesilebilir bu da işlemlerimiz konusunda bizi yanıltabilir. Ben istiyorum ki kullanacağım indikatör çok sık aşağı yukarı kesilmesin. Kestiği zamanda da bana iyi bir kar getirisi olsun ki attığım taş ürküttüğüm kurbağaya değsin. 100 barlık ve 200 barlık EMA’lar daha uzun vadeli olmaları sebebiyle kullanmadım.

Bu düşüncelerimin yanı sıra, standart ayarda momentum kaynaklı bir indikatör de kullanacak olmamın bu konuda etkisi var. Çünkü momentum kaynaklı indikatörler hıza dayalı indikatörlerdir. Hızlı bir indikatörün yanına hızlı bir hareketli ortalama eklersem (20-30 gibi) ikisi birbirine yakın bir al-sat pozisyonu oluşturabilir bu da teyitleme açısından çok sağlıklı olmayabilir. Çünkü indikatörler kusursuz değildir. Ben istiyorum ki kullandığım indikatörlerden birisi hatalı sinyal üretirse en azından diğeriyle bu hatayı ekarte edebileyim. Hızlı bir indikatörün yanına 100 ve 200 barlık gibi çok yavaş hareketli ortalamalar eklediğimizde, birbirleri arasında uyum sağlamakta zorlanabiliriz. Birisi al sinyali üretirken diğeri al sinyali verebilmesi için daha fazla zamana ihtiyacımız olabilir. (NOT: 100 ve 200 barlık bir hareketli ortalama indikatörünün yanına momentum kaynaklı bir indikatör eklemek istiyorsak burada momentum kaynaklı indikatörün bar sayısını artırmak daha sağlıklı olabilir. 20 - 30 gibi kısa bar sayılı indikatörlerin yanına momentum kaynaklı bir indikatör ekliyorsak, burada momentum kaynaklı indikatörün bar sayısının arttırılması, volatil bir piyasada işlem yaptığımız için ve momentum kaynaklı indikatörlerin daha çok yatay piyasa indikatörleri olması sebebiyle çok sağlıklı olmayabilir.)

Peki, neden üstel?

EMA hesaplanışı gereği yakın dönemdeki fiyat hareketine duyarlıdır. DEMA (ikili üstel hareketli ortalama) ve TEMA (üçlü üstel hareketli ortalama), fiyata normal bir EMA’dan daha duyarlıdır. Örneğin 50 barlık bir DEMA, normal bir 20’lik EMA kadar fiyata yakın seyretmektedir. TEMA daha da yakın seyretmektedir. Fiyata yakın seyrettikleri için hatalı sinyal üretme olasılıkları fazla olabilir diye eledim. Aynı zamanda volatil bir piyasada aşırı duyarlılık çok sağlıklı olmayabilir. SMA (Basit hareketli ortalama) ve VWMA (hacim ağırlıklı hareketli ortalama), EMA’ya nazaran biraz daha hantaldır. Bu hantallık sebebiyle EMA kadar fiyata kolay tepki veremezler. Zaten EMA bu hantallığı ekarte etmesi için geliştirilmiş bir indikatördür. Ben hareketli ortalamamı seçerken fiyata ne çok duyarlı ne de çok duyarsız olmasın diye düşündüm. Son fiyat hareketine karşı olan duyarlılıkla ilgili size fikir vermesi açısından bir indikatörden bahsedeceğim.

İndikatörün ismi “Linear Continuation”. İndikatörün yaratıcısı “nickbarcomb”. Bildiğimiz 50-100-200 barlık SMA ve EMA indikatörleri. Farkı; bu ortalama indikatörlerine istinaden doğrusal bir devam çizgisi çiziyor olması. Herhangi bir ayar biçimi yok. İki hareketli ortalamadan birini seçiyorsunuz. Ben EMA kullandığım için EMA seçili hepsi bu. Bir görsel bırakıyorum.



Şimdi BTC'yi biraz geri alıyorum. Renk karmaşasını önlemek için indikatörün kodundan 100 ve 200 lük ortalamaların rengini beyaz yaptım. 50'lik EMA'nın doğrusal devamlılık çizgisini de kırmızıya çevirdim. (Maalesef ki indikatörün kendi içinde yapılamıyor). Aşağıdaki size bırakacağım görseli dikkatle incelediğinizde SMA ve EMA indikatörleri yukarı yönlü kesilmiş. SMA fiyata duyarlı olmaması sebebiyle, fiyat yukarı yönelmesine rağmen doğrusal devamlılık hala aşağı gösteriyor. EMA da ise kesildikten sonra doğrusal devamlılık yukarı yöne işaret ediyor.



NOT: Ağırlıklı hareketli ortalama (WMA) hesaplaması gereği EMA gibi fiyata duyarlılığı vardır. Fakat bu duyarlılık EMA kadar değildir. Örneğin sert bir düşüş hareketinden sonra ölü kedi sıçraması gerçekleşmesi durumunda 50’likler içinde (DEMA, TEMA hariç) ilk yukarı kesilecek indikatör çoğu zaman WMA’dır. En geç kesilecek olanı ise çoğu zaman EMA’dır. Bu geç kesilme, bu tarz sahte yükselişlerde EMA’yı ya dirence dönüştürür ya da yukarı yönlü kesilmiş olsa bile yatırımcıyı çok fazla oyunda tutmayarak çabuk stoplatır. BTC gibi dipte olan emtialar için bu durum iyi olsa da tepe pozisyonları için sıkıntılı olabilir. Ben olabildiğince risk odaklı bakmaya çalıştım. Bu yüzden WMA’yı değil EMA’yı tercih ettim. Siz dilerseniz yine SMA,VWMA ya da WMA da kullanabilirsiniz. Ne demek istediğimi daha iyi anlamanız için size 2 görsel bırakıyorum.





İkinci tercihim Göreceli Güç Endeksi yani RSI. Bu bir çok kişi tarafından bilindik bir indikatör olduğu için kullandım. Bunun dışında bu indikatörü kullanmakla ilgili ekstra bir şey yok. Standart ayarda bıraktım. Normalde biraz daha bar sayısının artırılması düşünülebilir. Orta vadeli bir analiz yapacağımız için günlük grafiklere de bakacağız. Piyasanın volatil bir piyasa olması RSI’ın da momentum kaynaklı bir indikatör olması sebebiyle çok fazla hatalı sinyal üretebilir (Çok sık pozitif – negatif uyumsuzluk). Bu hatalı sinyalleri biraz tolere etmesi açısından bar sayısının artırılması düşünülebilir. Çok büyük bir artış olarak düşünülmemelidir bu. Unutmayalım son 50 bara bakan birileri zaten var. O yüzden bunu bilinçli yaptığımı bilmenizi isterim. Çünkü bir önceki fikir yazısında bahsettiğim konulardan size bazı güzel görseller göstermek istiyorum.

4- KULLANDIĞIMIZ İNDİKATÖRLERİ TANIMAK

Bir yanda 50’lik EMA diğer yanda standart bir RSI’mız var. Kripto para piyasasında işlem yapmayı düşündüğüm için burada 50’lik EMA’yı nispeten ana indikatör, RSI da yardımcı indikatör gözüyle bakıyorum. RSI hıza dayalı olduğu için ilk alım sinyalini RSI da aramam, ardından EMA’yı kesip kesmeyeceğine göre değerlendirmem gerek. İki farklı kaynaklı indikatör iki farklı hatalı sinyal de demek aynı zamanda. Doğru alımı bulabilmek için indikatörlerimi yakından tanımalıyım.

50’lik EMA ile başlayalım. Efendim yukarı kesilmesi al, aşağı kesilmesi sat anlamına gelir, bazen destek direnç görevi görür bla bla bla. Bu indikatörü anlamak için yeterli değil. Birçok kez siz de benim gibi görmüşsünüzdür her yukarı kesilmede fiyat yukarı devam etmiyor. Bazen yukarı kesilmeden sonra fiyat, indikatörü tekrar aşağı kesebiliyor. Bu kesilmenin hatalı bir kesilme olup olmadığını nasıl anlarım? Bana risk ekarte edecek bilgiler lazım.Biraz daha tanıyalım. Benim indikatörüm aynı zamanda hareketli ortalama kaynaklı olduğu için gecikmeli bir indikatör. Yatay seyir hareketinde çok sık hatalı sinyal üretebiliyor.

Şimdi bu bilgiler doğrultusunda biraz beyin fırtınası yapalım. Kripto para piyasası volatil bir piyasa olduğu için aylık ve haftalık durumlarda çok yatay gittiğini görmüyoruz. Bu güne kadar gitmemiş olması bundan sonra gitmeyeceği anlamı taşımaz elbette ki. Gözlemlersek fikrimizi değiştiririz. Gözlemlemediğimiz takdirde aylık ve haftalık durumlarda hatalı sinyal görme ihtimalimiz nispeten düşüktür. Fakat günlük için aynı şeyi söyleyemeyiz. Günlük grafiklerde yatay seyir hareketini sık görürüz. Bu da indikatörün o zaman diliminde hatalı sinyal üretme ihtimalinin fazla olduğunu ve her yukarı kesilmenin doğru bir AL sinyali OLMADIĞI anlamına gelir. Bunun yanı sıra market yapısıyla beraber kullanırsak sağlıklı al sinyali yakalama şansımız da artabilir.

Birde RSI’ımıza bakalım.

RSI momentum kaynaklı bir indikatör. Birçok momentum kaynaklı indikatörlerden en büyük farkı sınırları olan bir indikatör olması. Bu indikatörle ilgili zaten çok fazla bilgi olduğu için lafı çok uzatmamak adına değinmiyorum. Riskimi ekarte edebilecek bilgiler istiyorum. Bu noktada RSI iki soru soruyorum.

a) Her zaman 0-30 ile 70-100 arasından dönmediğini görüyoruz bazen 40’tan da düşebiliyor 60’tan da yükselebiliyor neye göre değerlendirmeliyim?

Öncelikle yatırımcılar olarak en büyük amacımız kar elde etmektir. Bu kar ne kadar çok olursa bizim için o kadar iyidir. İyi bir kar elde edebilmek için de olabildiğince dipten almayı ve tepeden satmayı hedefleriz. RSI indikatörü için varsayılan dip 0-30 arası, varsayılan tepe de 70-100 arasıdır. Bu yüzden alım değerlendirirken dibe ne kadar yakın (0-30 bölgesi), tepeden ne kadar uzak (70-100 bölgesi) olmasına, satış değerlendirirken de tepeye ne kadar yakın dipten ne kadar uzak olmasına bakacağız. Kafanızı karıştırmamak adına bunu şöyle basit bir örnekle açıklayayım. Diyelim ki RSI 30 da iken bir alım gerçekleştirdik. RSI'ın 70 e gideceğini var sayalım. RSI'ın 70 e gidebilmesi için fiyatın, RSI’ı 40 puan artacak kadar yükselmesi gerekecektir. Öte yandan RSI 60 iken alım yaparsak 70 e gidebilmesi için fiyatın, RSI’ı 10 puan artacak kadar yükselmesi gerekecektir. Ne kadar çok yükseliş o kadar çok kar. Demek istediğimi umarım anlatabilmişimdir. (LÜTFEN VARSAYIM OLDUĞUNU UNUTMAYALIM).

b) Her pozitif- negatif uyumsuzluk bir al ya da sat sinyali olmadığına göre hangi uyumsuzluk ne zaman doğru ne zaman yanlış nasıl anlayacağım?

Sorunun cevabı MARKET YAPISI’nı tanımaktan geçiyor. Önce market yapısı nedir ona bakalım ardından nasıl ayırt edebileceğimize bakalım. Market yapısı basit bir tabirle trendin yönüdür. 3 e ayrılır. Yükseliş trendi, düşüş trendi ve yatay trend. Bu noktada market yapısının çok önemli olduğunu vurgulamalıyım. Hepimiz birçok farklı analiz yöntemleri kullanıyoruz. Fibonacci, elliot, Fiyat hareketi, indikatörler vb. Farklı analiz çeşitleri kullanıyor olsak bile tıpkı fiyat gibi market yapısı ortak buluştuğumuz bir paydadır. Bu sebeple sürü psikolojisini tetikleme olasılığı yüksektir. Market yapısı uzun zaman dilimindeki yapıya bağlı kalarak alt zaman dilimlerinde de market yapıları oluşturur. Eğer ana market yapısı boğa yönlü ise pozitif uyumsuzlukların çalışma ihtimali kuvvetli, negatif uyumsuzlukların çalışma ihtimali zayıf diyebiliriz. Tersi durumda ise (ayı yönlü) negatif uyumsuzlukların çalışma ihtimali kuvvetli, pozitif uyumsuzlukların çalışma ihtimali zayıf diyebiliriz. Market yapısını daha iyi anlayabilmeniz için size bir görsel bırakıyorum.



UYUMSUZLUKLAR
Neden oluşur?
RSI’ın sınırları olduğunu söylemiştik. Sınırları olması onu sürekli pozitif bir değer almaya zorlar. Bu zorlanma fiyatla birlikte hareket etmesini engeller ve indikatör fiyatla olan uyumluluğunu yitirir.

a) DÜZENLİ POZİTİF UYUMSUZLUK: Fiyatın bir önceki dipten daha aşağıda bir dip yaptığı ya da fiyatın daha önceki dip ile eşit olduğu durumlarda, indikatörün yaptığı dibin daha yukarıda kalması ile oluşan boğa yönlü bir uyumsuzluktur.
b) GİZLİ POZİTİF UYUMSUZLUK: Fiyatın bir önceki dipten daha yukarıda bir dip yaptığı ya da fiyatın daha önceki dip ile eşit olduğu durumlarda, indikatörün yaptığı dibin daha aşağıda kalması ile oluşan boğa yönlü bir uyumsuzluktur.
c) DÜZENLİ NEGATİF UYUMSUZLUK: Fiyatın bir önceki tepeden daha yüksek bir tepe yaptığı ya da fiyatın daha önceki tepe ile eşit olduğu durumlarda, indikatörün yaptığı tepenin daha aşağıda kalması ile oluşan ayı yönlü bir uyumsuzluktur.
d) GİZLİ NEGATİF UYUMSUZLUK: Fiyatın bir önceki tepeden daha düşük bir tepe yaptığı ya da fiyatın daha önceki tepe ile eşit olduğu durumlarda, indikatörün yaptığı tepenin daha yukarıda kalması ile oluşan ayı yönlü bir uyumsuzluktur.

Öncelikle dip ve tepelerin eşit geldiği uyumsuzluk biçimlerini kısa süreliğine askıya alıyorum.

Düzenli pozitif uyumsuzluğun tanımında, fiyatın bir önceki dipten daha aşağıda bir dip yapması durumundan bahsediyor. Fiyatın daha aşağıdan bir dip yapması, genelde fiyatın düşmeye istekli olduğu durumlarda karşımıza çıkan bir yapıdır. Düşmeye istekli bir fiyatta, indikatörün alım sinyali üretiyor olması, bu sinyalin çoğu zaman hatalı bir sinyal olma olasılığını kuvvetlendirir. Özellikle tepe noktası (market yapısı) kolay kırılabilir bir seviyede değilse (düşüş yönlü) çalışma ihtimali nispeten düşüktür. Bu pozitif uyumsuzluğun çalışabilmesi için market yapısının kolay kırılabilir bir seviyede olması aranır. ( NOT: Uzun zaman dilimindeki market yapısıyla beraber, bağlı bulunduğu zaman dilimindeki market yapısına göre değerlendirilmelidir)
Bunun için 2 görsel bırakıyorum





Araştırma yaparken bu uyumsuzluğu daha çok ölü kedi sıçramalarında gördüğümü de belirteyim. Genelde kripto para piyasası ya da spekülatif hisselerin dip seviyelerinde görülme olasılığı yüksek olan bir uyumsuzluk biçimi.

Düzenli pozitif uyumsuzluk, çoğu zaman gizli negatif uyumsuzluk ile bir sebep sonuç ilişkisi yaşar. Düzenli pozitif uyumsuzluğun oluşmasıyla indikatör fiyatın önüne geçer. İndikatörün fiyatın önünden ilerliyor olması fiyatın yeni bir tepe yapmamasına rağmen indikatörün yeni bir tepe yapmasına sebep olabilir. Böyle bir durumda yine market yapısına bakılmalıdır. Market yapısı kolay kırılabilir bir düzeyde değilse pozitif uyumsuzluğa istinaden gelebilecek alımın akabinde gizli negatif uyumsuzluk oluşturma ihtimali yüksektir. Bu negatif uyumsuzluğunda çalışma ihtimalini kuvvetlendirir. Eğer market yapısı kolay kırılabilecek bir seviyede ise pozitif uyumsuzluk sebebiyle alım gelmesi halinde, fiyat da yeni bir tepe yapacağı için negatif uyumsuzluk söz konusu olmayacaktır. ( NOT: Uzun zaman dilimindeki market yapısıyla beraber bağlı bulunduğu zaman dilimindekine göre değerlendirilmelidir)





Birde gizli pozitif uyumsuzluğa bakalım. Bu uyumsuzluk biçiminde fiyatın yaptığı yeni dibin yukarıdan gelmesi söz konusudur. Burada fiyatın yukarıya gitmeye istekli bir yapıda olduğunu söyleyebiliriz. Özellikle gizli pozitif uyumsuzluğun 0-30 bölgesine yakın ya da bu bölgedeyken gelmesi bizim için daha anlamlı olur. Hem market yapısı değişikliğinin söz konusu olacak olması, hem RSI’ın alım bölgesinde ya da buraya yakın olması yükselişi destekler nitelikte olacağından çalışma ihtimalini kuvvetlendirir. ( NOT: Uzun zaman dilimindeki market yapısıyla beraber bağlı bulunduğu zaman dilimindekine göre değerlendirilmelidir)

Aynı zamanda bu uyumsuzluk biçiminde indikatör fiyatı geriden takip ettiği için, (dip seviyedeyken)çabuk bir negatif uyumsuzluk görülme ihtimali zayıftır. Satış bölgesine yakın bir bölgede oluşması halinde market yapısıyla beraber yorumlanmalıdır. Fiyatın yaptığı dibin yukarıdan geliyor olması çoğu zaman market yapısının bozulmadığı anlamına gelir. Market yapısının bozulmadığı durumlarda sinyalin doğru bir sinyal olma olasılığı yüksektir. Market yapısının bozulma ihtimalinin olduğu durumlarda alımın bir tuzak olma ihtimali kuvvetlidir. ( NOT: Uzun zaman dilimindeki market yapısıyla beraber bağlı bulunduğu zaman dilimindekine göre değerlendirilmelidir)

Gizli pozitif uyumsuzluk çoğu zaman düzenli negatif uyumsuzluk ile bir sebep sonuç ilişkisi yaşar. Fakat düzenli pozitif uyumsuzluktaki gibi değildir bu durum. Bulunduğu bölgeye göre yorumlamamız gerekir. İndikatörün fiyatı geriden takip ediyor olması, alımın 0-30 bölgesinde iken gelmesi halinde çabuk bir negatif uyumsuzluk süreci çoğu zaman başlatmaz. İndikatörün negatif uyumsuzluk sinyali verebilmesi için fiyatın bir önceki tepeden daha yüksek bir tepe yapması gerekecektir. Fakat alımın RSI ın satış bölgesine yakın bir bölgede olması, çoğu zaman tepe mesafesinin yakın olduğu ve bu tepenin çoğu zaman çabuk geçilebileceği anlamına gelir. Böyle bir durumda hızlı bir şekilde negatif uyumsuzluğa dönüşme ihtimali kuvvetlidir. Fakat market yapısı değişikliği söz konusu olmadığından bu negatif uyumsuzluğun çalışma ihtimali düşüktür. ( NOT: Uzun zaman dilimindeki market yapısıyla beraber bağlı bulunduğu zaman dilimindekine göre değerlendirilmelidir)

Bu uyumsuzluğu araştırma yaparken daha çok hisse senedi piyasalarının tepe noktalarında gördüğümü belirteyim. Çoğu kez akabinde negatif uyumsuzluk oluşturmasına rağmen düşmediğine de şahit oldum. Bu durumun büyük ihtimalle hisse senedi piyasalarının boğa eğilimli olmalarından kaynaklandığını düşünüyorum.





SORU: Her pozitif uyumsuzluktan sonra negatif uyumsuzluk gelecek diye bir kaide mi var?
Araştırma yaparken negatif uyumsuzlukların başlangıç noktalarına gittiğimde altında çoğunlukla bir pozitif uyumsuzluk gördüm. Burada aslında önemli olan indikatörün fiyatla ne kadar uyumlu olduğudur. Kripto para piyasasının volatil olması, RSI’ın bu piyasada fiyatla uyum sağlamaktan çok uyumsuzluk göstermesine sebebiyet vermektedir. RSI, fiyat yatay seyir hareketindeyken bazen bunu tolere edebilir. Kripto piyasasının çok yatay gitmiyor olması da bu toleriyi çoğu zaman engeller. Örneğin düzenli bir pozitif uyumsuzluğa istinaden bir alım geldi ve fiyatın yükseldiğini varsayalım. Akabinde negatif uyumsuzluk oluşturmadan fiyat bir geri çekilme gerçekleştirmiş olsun. İndikatör fiyatın önünde olduğu için bu geri çekilmede bile indikatör tekrar düzenli pozitif uyumsuzluk sergilemek isteyecektir. Bu noktada yakın tepeler açısından negatif uyumsuzluk sergilemese bile uzak tepeler açısından sergileyecektir. Daha açıklayıcı olsun bir görsel bırakayım.



Düzenli ve gizli pozitif uyumsuzlukların dipleri eşit seviyelerden gelenler içinde benzer mantık yürütülebilir. Burada fiyatın diplerinin eşit seviyeden geliyor olması market yapısıyla ilgili her zaman net bir şekilde fikir veremeyebilir. Burada yine ana market yapısına ve bağlı bulunduğu zaman dilimindeki market yapısına göre hareket edilmesi nispeten daha olumlu olur.

RSI ile ilgili bir dip not daha düşeyim. Bir önceki fikir yazımı okuyan arkadaşlar hatırlayacaktır. MOMENTUM KAYNAKLI BİR İNDİKATÖR MOMENTUM KAYNAKLI DİĞER İNDİKATÖRLERLE TEYİT EDİLMEMELİDİR. Demiştim. RSI’mız 14 bar ve kapanış üzerinden hesaplama yapıyor. Bu demektir ki standart ayarı RSI gibi 14 olanlar RSI ile beraber ya da birbirine yakın al sat ve pozitif negatif uyumsuzluk sinyalleri veriyordur. Bar hesaplaması 14 den küçük olanlar RSI’a nazaran daha erken sinyal verir. Fakat bu onların daha iyi bir indikatör oldukları anlamına gelmez. Bar sayısı ne kadar kısaysa hatalı sinyal üretme olasılıkları o kadar fazladır. Kaldı ki RSI’ın bar sayısını da kısaltırsanız o indikatörle beraber ya da onlara yakın bir al sinyali ürettiğini görürsünüz. Fikir yürütürken sürü psikolojisinin ne yaptığını da anlamak bu konuda kolaylaşır. Ek bir indikatöre ihtiyaç duymadan kullandığınız momentum kaynaklı indikatörünüzün bar hesaplaması ne ise, ondan daha kısa olanlar daha kuvvetli alım sinyali ondan daha uzun olanlar biraz daha geç alım sinyali vereceklerini bakmadan söyleyebilmek mümkündür.

Örnek KDJ indikatörü, bar hesaplaması 9,3,3. KDJ indikatörü için varsayılan alım bölgesi 0-20 arasıdır. RSI için ise 0-30 . KDJ indikatörünün sinyal çizgilerinin nerede olduğuna dikkat edin!



Şimdide RSI gibi 14 bar hesabı yapan MFI’a (Para akışı endeksi) bakalım. Onunda varsayılan alım bölgesi 0-20 dir.



Elbette ki osilatörlerin hesaplanışı gereği birbirinden farklılıkları vardır. Bu hesaplanış biçimlerinde kullandıkları değerlerinde büyük bir önemi vardır. Ağırlıklı olarak mumların açılış, kapanış, yüksek, düşük gibi değerlerini kullanılırlar. RSI hesaplamasını kapanış üzerinden yapıyor. Hesaplamasını RSI gibi kapanış üzerinden yapmayan ya da kapanışla beraber düşük ve yüksek seviyelerini kullanan osilatörler RSI nazaran daha erken al sat sinyali vermeye meyillidir. Sert bir yükseliş ya da sert bir düşüşte çoğu zaman RSI dan önce alım ve satım bölgelerine giderler. Fakat bu sizin kafanızı karıştırmasın. Kripto gibi volatil bir piyasa da basit bir temel veriyle bile sert düşüş ve yükseliş görülebiliyor. Böyle durumlarda hatalı sinyal üretme olasılıkları fazladır. Bu tarz durumlarda sinyal çizgileri olan osilatörlerde daha sık kesilme, daha sık pozitif negatif uyumsuzluk görülme olasılığı yüksektir. Özellikle de RSI gibi sınırları olmayanlarda dibin dibi olabileceğini unutmayalım. Örnek CCI, Stokastik gibi.
Bu tarz indikatörler hareketli ortalama kaynaklı indikatörlerle (özellikle uzun bar hesaplaması yapan 50-100-200 gibi) kullanırken uyumluluk sorunu yaşanabilir. İlla da yüksek barlarla kullanmak istiyorsanız normal bir stokastiğin yerine “Inverse Fisher Transform on stochastik” kullananılabilir.

5- İNDİKATÖR YORUMLAMA VE EK TEYİTLER

Geldik fasulyenin faydalarına… Bakalım BTC bizim için ne söylüyor…

• BTC hepimizin bildiği üzerine yaklaşık bir yıldır düşüş trendinde. Haftalıkta bir ölü kedi sıçraması var fakat desteğini de kırabilmiş değil. Haftalık grafiğe baktığımızda yaklaşık son bir aydır açılış kapanış seviyeleri birbirine yakın mumlar sergilemekte. Günlükte yatay bir seyir hareketi var.

• Ana indikatörüm 50'lik üstel hareketli ortalama olduğu için EĞER FİYAT BURADAN DÖNECEKSE benim günlük, haftalık ve aylık 50'lik üstel hareketli ortalamalarımın kolay kesilebilir bir mesafede olması gerekmektedir. İndikatörlerde market yapısında olduğu gibi uzun zaman dilimindeki ana yöne bağlı hareket eder. Normal bir seyir hareketinde olması gereken, indikatörün önce kısa zaman dilimlerinde yukarı kesilmesi, ardından bu kesilmelerin tetiklenip uzun zaman dilimindekilerinde yukarı kesilerek yönün değişmesi şeklindedir. Bu yüzden günlük, haftalık ve aylık bazda 50'lik EMA nerede buna bir bakalım.



• Günlük 50 barlık EMA fiyat tarafından yukarı yönlü kesilmiş bu olumlu.

• Aylık 50 barlık EMA ile şu anki fiyat arasındaki mesafe yaklaşık % 9. Kripto para piyasasının volatilitesini göz önünde bulundurursak kolay kesilebilir bir mesafede olumlu.

• Haftalık 50 barlık EMA ile şu anki fiyat arasındaki mesafe yaklaşık % 42. Kripto para piyasasında olmamıza rağmen bu durum nispeten olumsuz. Ne demiştik EMA için? SON FİYAT HAREKETİNE DUYARLI VE FİYATI GERİDEN TAKİP EDEN BİR İNDİKATÖR. İndikatörümüz hesaplamasını mumların kapanış fiyatı üzerinden yapıyor. Fiyatın her yukarı çıkışında kapanış seviyesi de yukarıdan gelecektir. Her yukarıdan kapanış son fiyat hareketine duyarlılığı sebebiyle indikatörün yönünün de değişmesine sebebiyet verecektir. Bu da onun fiyatın önünden gideceği anlamına gelir. Oysaki hareketli ortalama kaynaklı indikatörler fiyatı geriden takip eden indikatörlerdir dedik. Yani boğa piyasasında indikatörün hesaplanışı gereği, fiyat her zaman önde, indikatör her zaman geride olmalıdır.

Bu bilgiden yola çıkarak eğer BTC orta vadede yönü, buradaki bulduğu destekten döndürecekse öncelikle haftalıkta indikatör ile fiyatın arasındaki mesafeyi azaltması gerekecektir. Bu fiyatın buradan daha fazla yükselemeyeceği ya da buradan düşeceği anlamı taşımaz. EMA'nın son fiyat hareketine karşı olan duyarlılığı sebebiyle fiyat ile indikatörün arasındaki mesafenin kapatılabilmesi için sürekli sert yükseliş hareketleri ve sürekli sert düşüş hareketleri görmememiz gerektiği anlamına gelir. (Boğa piyasası başlangıcında genelde sert bir reaksiyonla kırılma beklenir). EĞER BURADAN DÖNECEKSE; fiyatın buralarda oyalanmaya devam etmesi, sert yükselişler yerine biraz daha kalıcı ve yavaş yükselişler, bu yükselişlerin akabinde satış baskısının azaldığını gördüğümüz düşüşler (yani git geller), yatay bir piyasa hareketleri görmek bizim için olumlu olur.

• Günlükte yatay seyir hareketinde olan bir emtia için biraz daha yatay seyir hareketi görmek, günlükte yapılan kesilmelerin hatalı olma olasılığını da kuvvetlendirecektir. Peki, doğru alımı görebilmek için EMA’da neler gözlemlemeliyim?

 Öncelikle günlükte yatay seyir hareketi sebebiyle EMA nın fiyatın dizinin dibinden ayrılmaması bizim için önemli. (her al dediğini de elbette alım yapmayacağız. : ) ) Aşağı kesilmelerde özellikle market yapısı değişikliği ve destek kırma pozisyonları olmamalı. Olmamalı ki EMA fiyattan çok uzaklaşamasın. Emanın altındaysa bile hep kolay kesilebilir bir mesafede kalmaya devam etmeli. Yukarı kesilmelerde günlükteki EMA’nın üstünde ne kadar kalıcı olabiliyor bunu gözlemlemeliyiz. Aylıktaki EMA’nın da yakın olması, yukarı yönelmelerde kesmesi veya kesmese bile hep yakın seyretmesi yine bizim için olumlu olacaktır. Bu bir dilek ya da umut değildir. Sürü psikolojisinin büyük bir önemi var. Herkes benimle beraber aynı indikatörü kullanmıyor. Eğer fiyat yukarı gidecekse sürünün ikna edilmesi gerekir.
 Bu yatay seyir hareketi ya da kısmi yükseliş ve düşüşler haftalıkta yavaş yavaş EMA yı fiyata yaklaştırır. Bu yaklaşma sırasında EMA nın son fiyat hareketine olan duyarlılığı sebebiyle haftalıkta 50 likler içinde en geç kesilen hareketli ortalama olma yolunda ilerlemiş olur. EMA WMA, VWMA ve SMA kadar fiyata yakın seyretmez nispeten biraz daha paralel bir yapıyla takip eder. Bunu ek teyit olması açısından söylüyorum. Haftalıkta WMA’nın ve VWMA’nın ardında kaldı EMA. Yavaş yavaş da SMA nın ardında kalmaya başlayacaktır eğer buradan yükselecekse. EMA’nın geç kesilecek olmasını sorun olarak görmemenizi öneririm. Fiyatla indikatör arasındaki mesafenin ne kadar olması gerektiği konusunda net bir şey söyleyemeyiz. Fiyatın o anki durumuna bağlıdır. Haftalıkta yukarı kesmesi olumlu olacağı veya devam edeceği anlamı da taşımaz. Biz ilk alım sinyalini RSI da arayacağımız için olurda EMA direnç oluşturur ya da kesilse bile tutunamazsa 50’likler içinde aşağı kesilecek ilk indikatör EMA olacaktır. Ben erken stoplamak isterim bu yüzden bunu düşündüm.



Günlükte de bu durumu gördük.



• Bu reaksiyonları gözlemledikten sonra RSI ve ek teyitlerimizle beraber oluşabilecek başka risklerimizi de ekarte edebiliriz.

• Aylıkta RSI da güzel bir gizli pozitif uyumsuzluk var. Alım bölgesine yakın olması açısından da olumlu. Gizli pozitif uyumsuzluk akabinde çabuk negatif uyumsuzluk getiren bir sinyal olmaması açısından da güzel. Ekstra, elzem durumlar söz konusu olmadığını varsayarsak bu noktadan başlayabilecek yükseliş, fiyat eşit ya da yeni bir ATH tepesi yapana kadar negatif uyumsuzluk görmeyeceğimiz anlamına gelir.



• Fiyat düşüş gerçekleştirse bile RSI bu noktada daha kuvvetli bir alım sinyaline dönüşecektir. Uzun zaman dilimli olması sebebiyle gizli pozitif uyumsuzluğun bu süreçte de devam etme olasılığı yüksektir.

• Haftalık RSI da düzenli bir pozitif uyumsuzluğumuz var. İndikatör fiyatın önüne geçmiş. Haftalıkta gelen kısmi geri çekilmesi ile oluşturduğu tepeden yaklaşık %22-23 daha aşağıda fiyat. İndikatör ise şu an için o tepeyi bir tık geçmiş durumda. Fiyat henüz bir tepe yapmadığı için negatif uyumsuzluk başlangıç aşamasında. Fiyat olurda yükselirse , indikatörde yükseleceği için ufak bir dinlenmede tepe oluşturabilir. Bu dinlenmede eğer fiyat haftalık 50'lik EMA dan hala uzakta ise ve market yapısı kırılmadı ise çalışma ihtimalini kuvvetlendirebilir. Alım düşünüyorsanız bile yakın stoplu takip etmekte fayda var.





• Market yapısından bahsetmişken günlükte RSI a geçmeden önce sınırlarımızı bir belirleyelim. Altta en son attığı iğne pozisyonuna bir çizgi çektim. 17622. Haftalıkta en yakın aşması gereken tepenin üstüne de bir çizgi çektim.25211,32. Burası market kırılımları için önemli. Dip pozisyonunda en son mum kapanışı yaptığı yere de bir çizgi çektim. 18451,91. Mumların kapanışları önemlidir ve unutmayalım indikatörlerimizde mum kapanışı üzerinden hesaplama yapıyor. Günlükte daha aşağıdan bir tepe yapmıştı onunda kapanış seviyesinden bir çizik attım. 22426,15.



• Günlük RSI da düzenli pozitif uyumsuzluk var ve RSI yaklaşık 60 da. Satış bölgesine yakın. Yakın tepe olarak bakarsanız bir negatif uyumsuzluk yok. Bir tepe geriden bakarsanız indikatörün bariz bir şekilde fiyatla uyumsuz olduğunu görebilirsiniz. Buradan yükselişe devam ettiğini var sayarsak bir süre sonra RSI 70-100 bölgesine girmiş olacak. Devam ettiği her durumda RSI pozitif değer almaya zorlanacağı için geri reaksiyon görebiliriz indikatörde. Günlükte yaptığı bir tepe olan 22426,15 seviyesinin yakınında aylıktaki 50'lik EMA var. O yüzden direnç oluşturma ihtimali olabilir. Buradaki tepkiye dikkat etmekte fayda var.



• Toparlayacak olursak eğer haftalıktaki fiyat ile EMA arasındaki mesafenin biraz daha kısalmasını RSI'ın günlükte satış bölgesine yakın olmasından dolayı desteklediğini söyleyebiliriz. Günlükte fiyat bir geri çekilme gerçekleştirecek olursa burada olası oluşturabileceği dibin yukarıda kalması market yapısı açısından da önemli olacaktır. Bu aynı zamanda günlükteki 50’lik EMA'nında üstünde ya da yakın seyretmesi açısından da önemlidir. Şu an ki fikrim olarak en azından haftalık mesafe biraz daha market yapısı kırılmasına kadar yakınlaşırsa böyle bir durumda günlük ve haftalık RSI da alım bölgesine yakın olursa alımı düşüneceğim.

• Bunu farklı bir noktadan daha teyit edelim. KORELASYON. BTC ile Dolar endeksi(DXY) ters bir korelasyonda. DXY günlükte daha düşük dip ve daha düşük tepe yaparak market yapısı değişikliği konusunda bir sinyal verdi. Günlükte vermesi yeterli değil. Haftalıkta da bu tetikleyici olması gerekir. İndikatörlerimiz açısından değerlendirirsek günlük EMA'nın altında fakat fazla uzaklaşmış değil RSI da gizli pozitif uyumsuzluk süreci var ve alım bölgesine yakın. İndikatör fiyatı geriden takip ediyor. Haftalık ve aylıkta EMA dan uzak. Haftalık ve aylıkta RSI da satış bölgesine yakın. Haftalıktaki yakın destekten kısmi bir alış geldi. Bu noktadan sonra 2 şeye bakacağız.
1- yükseliş gelirse oluşturacağı tepe yine aşağıda kalırsa olumlu ve haftalıktaki yakın desteği aşağı yönlü kırabilir. Tepe daha yukarıdan gelirse haftalıkta market yapısı değişikliği söz konusu olmayabilir.
2. Düşüş gelmesi halinde haftalıktaki kısmi destek bulduğu yerden bir tık daha aşağıdaki destekten verebileceği tepki. Bu 2 destekten bir alım gelmesi halinde BTC de ters bir reaksiyon gösterebilir. Özellikle günlükte dikkatli olunmalı. Unutmayalım BTC tarafı volatiliteli DXY tarafı öyle değil. Olurda onlarda kırılırsa elimizi kuvvetlendirir.







• Düşüş için çok bir şey söylemeye gerek yok. Dipte çizdiğimiz 2 seviye olan 18451,91 seviyesi ve 17622 seviyesi altında NET BİR GÜNLÜK KAPANIŞ görürsek, uygun şartlar bu noktada oluşmayacağı için alım düşünmememiz gerekir. Efendim oraya kadar geldikten sonra dedem de bilir düşeceğini diyenler için kendi stratejisi fiyat hareketi olan biri olarak maalesef ki sadece düşmesi bile yeterli gelmeyebilir. Hatta nasıl düştüğünün bile önemi vardır derim. Yavaş yavaş düşmesi farklı yorumlanır. Sert bir reaksiyonla düşmesi farklı yorumlanır. Yaklaşık %20 kayıplı bir düşüşte aynı alım koşullarının oluşması zaman alacaktır. Bu da kripto piyasasında belli bir süre daha bize ekmek yok demek olur. Yatırımcılar olarak fırsat neredeyse biz orada olmalıyız. Örneğin FTMUSDT. 21 Temmuz’da ki yükseliş öncesinde bunu yaptı. Fakat 21 Temmuz’ da yükselişe başladı ve yeni bir ATH yaptı. Burada ki mesele elbette ki korelasyon. Bu noktada BTC nin o dönemde kapanış gerçekleştirmediğinin altını çizelim. Bu yüzden altlarda bu tarz durumlar olabilir dikkat edelim.





• Şimdi ihtimal üzerine durduğumuz koşullar diyelim ki kafamızı karıştırdı ve emin olamadık bu arkadaşın ne yapacağından. Pratik bir indikatörden bahsedeceğim size ismi Volume-Hacim yapıcısı da FXCanli_Volume_Hacim. Normal bir hacim indikatörü fakat fikir vermesi açısından bir adım önde diyebilirim. Özellikle ayar biçiminin de Türkçe olması bilmeyen arkadaşlar açısından güzel. Hacim yükseldiğinde ortalamanın 2 ve 3 katı olduğunu gösteren çizgileri var. Ben onları uzattım ve biraz kalınlaştırdım.

• Özellikle destek direnç noktalarında ya da bunların kırılımlarında, trend çizgisi kırılımlarında, hareketli ortalama indikatörlerinin kırılımlarında onay görevi görür hacim indikatörü.

• Eğer fiyat belirlediğimiz 2 seviye olan 18451,91 ve 17622 seviyelerine yönelir (bunlar stop noktaları olarak da düşünülebilir), onların altında bir iğne bırakır ve KAPANIŞ yapamazsa, bu iğne de yüksek hacimli olursa düşüş hareketi fake bir hareket olabilir. Hareketin fake olmaması ancak iğne altında bir kapanış gerçekleştirmesi halinde düşünülür. (NOT: Bununla ilgili daha önce “FİYATI DAHA İYİ ANLAMAMIZI SAĞLAYACAK YARDIMCI GÖSTERGELER” fikir yazısında bir indikatörden bahsetmiştim dileyen ona da bakabilir. İndikatörün ismi “Price action: Inside bar boxes”) İğneleme olmazda yatay seyir hareketi ya da git geller gördüğümüzde hacimde yine artış görüyorsak burası akümülasyon süreci yaşıyor olabilir (mal toplama). Size bununla ilgili görseller bırakıyorum.
















Size düşebilir ya da yükselebilir demiyorum. Ben fiyatın ne yapacağını bilemem. Bunlar benim kişisel fikirlerim ve yorumlarımdır. Bu fikir yazısında fiyat ne yaparsa indikatörler nasıl tepki verebilir ve bu hususta karşılaşacağım riskler neler olabilir bunu anlatmaya çalıştım. Mesele sadece oluşan riskleri nasıl ekarte edebileceğinizdir. Bu yüzden bir önceki fikir yazısında şunu söyledim “YATIRIMIN TEMELİ İHTİMALLER ÜZERİNE KURULUDUR.” Ne demek ihtimal? Şu demek:

BU FİKİR YAZISI DA DÂHİL OLMAK ÜZERE PAYLAŞTIĞIM BÜTÜN FİKİR YAZILARI BİR YATIRIM TAVSİYESİ NİTELİĞİNDE DEĞİLDİR.

Riski az kazancı bol günleriniz olması dileğiyle saygılar dilerim…